Logistieke hotspot met groeiambities

'We staan in het regeerakkoord!' Van den Oever citeert een alinea op pagina 41 over de vennootschapsbelasting voor zeehavens. Na jarenlang lobbyen is de boodschap overgekomen: Nederlandse zeehavens willen best belasting over hun winst betalen, conform de Europese regelgeving, maar vragen dan wel om bijdragen vanuit de overheid voor de infrastructurele taken die de havenbedrijven uitvoeren. 'De concurrentiepositie van de Nederlandse havens staat onder druk', vertelt hij. 'In omringende landen betaalt de overheid infrastructurele investeringen, zoals wegen en spoorlijnen. Drassig land wordt bedrijventerrein
De geschiedenis van Port of Moerdijk begint in de jaren zestig. De haven van Rotterdam groeit uit zijn jasje en de overheid zoekt een plek waar grote bedrijven als Shell, BP en Esso (Exxon) zich verder kunnen ontwikkelen. En West-Brabant wil de regionale bedrijfsfunctie verder uitbreiden.

Als tegelijkertijd in de Biesbosch spaarbekkens worden uitgegraven ten behoeve van de drinkwatervoorziening in het Rijnmondgebied, valt alles op zijn plaats. Met het uitgegraven zand wordt een stuk drassig land langs het Hollands Diep opgehoogd. Tussen de dorpjes Klundert en Moerdijk ontstaat een bedrijventerrein van 2300 hectare met drie havenbekkens.

De oliecrisis in de jaren zeventig gooit roet in het eten; uiteindelijk kiest alleen Shell voor een vestiging op het nieuwe land. De rest ligt nog braak tot ver in de jaren tachtig. Pas dan krijgt het gebied langzaam maar zeker economische betekenis. Havenschap Moerdijk runt het bedrijventerrein met toegang tot de Noordzee in de vorm van een Gemeenschappelijke Regeling (GR) waarin aanvankelijk provincie Noord-Brabant en de gemeenten Moerdijk, Klundert en Breda deelnemen. Na gemeentelijke herindelingen blijven uiteindelijk alleen de provincie en gemeente Moerdijk over in de GR.Havenstrategie
Dat is de situatie die Ferdinand van den Oever aantreft als hij in 2011 aantreedt als directeur van het Havenschap. Zijn achtergrond als ondernemer en als wethouder in Dordrecht vormt een goede combinatie voor het duale bestel waaronder de haven opereert: een bedrijf met een publieke aandeelhouder. Al snel constateert hij dat het Havenschap weliswaar goed draait, maar dat het ontbreekt aan richting. 'Er was een beleidsarme begroting', formuleert de directeur diplomatiek.

In een interactief proces met een breed scala van stakeholders werkt hij aan een Havenstrategie inclusief een uitvoeringsagenda. Met grootschalige bijeenkomsten en in kleine sessies ontstaat een strategie met als uitgangspunt een wisselwerking met de omgeving op basis van de drie P's: people, planet, profit. 'We zijn als haven van Moerdijk niet alleen een economische factor in deze omgeving, maar spelen ook een maatschappelijke rol, al is het maar omdat we een belangrijke werkgever zijn.' Een andere pijler van de nieuwe strategie is de combinatie van veiligheid en duurzaamheid. 'Dat is onze licence to operate', aldus Van den Oever. De brand bij Chemie-Pack op 5 januari 2011 laat zien dat dit geen overbodige luxe is.

Video waarin de plannen van Port of Moerdijk voor de komende decennia worden toegelicht.

Groeistrategie
De Havenstrategie Moerdijk 2030 gaat uit van duurzame groei door in te zetten op een aantal unieke aspecten. De ligging is bijzonder: de meest landinwaarts gelegen zeehaven heeft uitstekende verbindingen over binnenwater, spoor, weg en via buisleidingen. De groeistrategie is aan de ene kant gericht op de rol die Moerdijk altijd al heeft gespeeld als extended gate voor de mainports Rotterdam en Antwerpen. Dat betekent naast binnenvaart vooral ook een logistieke rol waarmee duidelijk toegevoegde waarde wordt behaald.

Een mooi voorbeeld daarvan is de assemblage van gitaren op het industrieterrein van Moerdijk. De onderdelen komen uit diverse delen van de wereld en worden hier samengevoegd tot muziekinstrumenten, met aan het eind van de productielijn een team van 25 gitaarstemmers.

Al in 2009 zijn plannen gemaakt voor uitbreiding van het gebied met het Logistiek Park Moerdijk. Van den Oever hoopt dat deze plannen – die zijn gemaakt in het kader van de crisis- en herstelwet – eind dit jaar eindelijk doorgang kunnen vinden. Er ligt een positieve uitspraak van de Raad van State, maar telkens stuit het project op nieuwe wet- en regelgeving die uitwerking vertraagt.

Een tweede pijler voor de groei is de short-sea, zoals de kustvaart tegenwoordig wordt genoemd. 'Dat is een nichemarkt', aldus Van den Oever. 'Voor de steeds groter wordende zeeschepen zijn wij niet goed bereikbaar, maar voor deze kleinere schepen op Europese routes hebben wij de ideale maatvoering. Met drieënhalf uur doorvaren kunnen zij rekenen op snelle afhandeling in een congestievrije haven.' Als derde wil Moerdijk groeien door verdere ontwikkeling van de chemische industrie. Daar is ruimte voor op het Industrial Park Moerdijk op gronden die van Shell zijn teruggekocht. Deze locatie biedt mogelijkheden voor bedrijven in de hoogste milieucategorie.

Ook voor meer duurzame bedrijven, zoals up-cycling en energieopwekking, biedt het haventerrein ruimte. Restwarmte van diverse bedrijven wordt gebruikt voor tuinders in de wijde omgeving. In het bestemmingsplan zijn acht windmolens opgenomen. Shell is bezig met de aanleg van een zonnepark met een windroos-regeling, waardoor bewoners in de omgeving hierin kunnen participeren.

En een pyrolyseproeftuin verwerkt met speciale verbrandingstechnieken afval tot waardevolle producten. Zo wil Moerdijk stappen zetten naar een meer circulaire economie. En dat verhaal delen ze met stakeholders. Op de dag van de duurzaamheid namen belangstellenden deel aan een excursie langs innovatieve bedrijven in het gebied. Van den Oever: 'Het zijn uiteindelijk de bedrijven die het moeten doen. Als Havenbedrijf kunnen wij de verduurzaming wel stimuleren en faciliteren.'

Havenschap wordt havenbedrijf
Uit de nieuwe havenstrategie vloeide als vanzelfsprekend het besluit voort om ook de governance-structuur te actualiseren. De GR was naar de mening van alle betrokken te veel verbonden met de politiek, waardoor er weinig continuïteit in het bestuur was. Een NV met provincie Noord-Brabant en gemeente Moerdijk als aandeelhouder geeft deze partijen een andere rol: meer op afstand. Ook in de raad van commissarissen zitten geen vertegenwoordigers van overheden. De GR is wel in stand gehouden als schakel tussen de NV en financierende banken. Dit heeft als voordeel dat er geen herfinanciering voor openstaande leningen nodig was.

Een goede buur
De groeistrategie van Moerdijk leidde tot zorgen bij bewoners van het gelijknamige dorp. En toen Ed Nijpels als voorzitter van de adviescommissie Havenstrategie opperde dat het dorp beter weg kon, waren de rapen gaar. De toch al moeilijk verkoopbare huizen kon men aan de straatstenen niet meer kwijt, vreesden de eigenaren. Een oplossing werd gevonden in een opkoopgarantieregeling, geïnspireerd op een vergelijkbare regeling van een woningcorporatie uit Dordrecht, die Van den Oever nog kende uit zijn tijd als wethouder aldaar.Elk jaar mogen 25 woningeigenaren hun huis aanmelden voor deze regeling, waarbij het Havenbedrijf garant staat voor 95 procent van de taxatiewaarde mocht een woning onverkoopbaar blijken. Daarnaast gaat 5 procent van de winst van het Havenbedrijf in een vitaliteitsregeling en is vanuit het ontwikkelbudget voor het Logistiek Park 10 miljoen euro bestemd voor het dorp, te besteden aan bijvoorbeeld het dorpshart, fietsroutes en het haventje. Van den Oever: 'We doen dit vanuit het oogpunt van goed nabuurschap, waarbij we de lusten en de lasten met de omgeving willen delen.'

Foto's: Port of Moerdijk