Groningen Seaports: bedrijventerrein met havenfaciliteiten

Directiesecretaris René Genee heeft de historische datum in zijn geheugen gegrift. Met een collega had hij er ruim vier jaar aan gewerkt voordat de verzelfstandiging in kannen en kruiken was. De rest van het managementteam bleef zich concentreren op 'het runnen van de business', zoals directeur Harm Post het verwoordt. 'De verzelfstandiging was een uitermate intensief proces. Tegelijkertijd zaten we in een belangrijke fase van ons bedrijf, met grote investeringen en nieuwe klanten die bij elkaar opgeteld 6 miljard euro gingen investeren in onze havens, mits we de infrastructuur op orde hadden.'

De verzelfstandiging van Groningen Seaports vond plaats op verzoek van de gemeenschappelijke regeling van provincie Groningen en de gemeenten Delfzijl en Eemshaven. Genee: 'Wij waren al zo ondernemend bezig dat er enorme financiële belangen mee gemoeid waren, die je als overheid eigenlijk niet moet hebben. Daarnaast wilden ze het havenbedrijf de ruimte geven om verder te professionaliseren. De gemeenschappelijke regeling is nog steeds aandeelhouder van de overheids-NV, maar is nu wel meer op afstand komen te staan. Inmiddels zijn ook de leningen die vanuit de gemeenschappelijke regeling waren afgesloten overgezet naar de NV. Met BNG Bank gaat het om een pakket van circa 265 miljoen euro.'

Vier jaar na de verzelfstandiging concludeert Post dat het een goede zet is geweest. De jaarcijfers voor 2016 geven een positief beeld. 'De governance is goed geregeld, er is een duidelijk taakverdeling tussen de directie, de aandeelhouder en de raad van commissarissen. In de aandeelhoudersstrategie is expliciet vastgelegd dat de aandeelhouder geen dividend ontvangt. Geld verdienen aan de haven is niet het doel, het doel is economische ontwikkeling en ontwikkeling van werkgelegenheid, maar ook veiligheid en vergroening. De NV mag de winst houden en investeren om deze maatschappelijke doelen te bereiken.'  

Gebiedsontwikkeling
Rondom de havens in Delfzijl en Eemshaven ligt ruim 2.700 hectare bedrijfsterreinen, waarvan zo'n 700 hectare nog beschikbaar is. Anders dan de haven van Rotterdam, die vooral gericht is op doorvoer naar het achterland, zijn de havenactiviteiten van Groningen Seaports voor 90 procent gericht op de bedrijven die zich hier hebben gevestigd. Bij Delfzijl van oorsprong veel chemische industrie, vanwege het zout dat hier wordt gewonnen, maar ook recycling. Bij Eemshaven bijvoorbeeld duurzame energieopwekking en datacentra. 'Eigenlijk is het meer een enorm industriegebied met een logistieke ontsluiting via de haven', aldus Post.

  beatrixhaven offshore bekken voor eemshaven

De kosten voor die logistiek zijn hoog. Met het uitbaggeren van de havens en de aanleg en het onderhoud van de kades zijn flinke bedragen gemoeid. Een kade kost zo'n 40.000 euro per strekkende meter. Daarnaast investeert Groningen Seaports in zogenoemde utilities, zoals glasvezelkabels voor ict-toepassingen en pijpleidingen voor stoom. Op die manier verbindt het havenbedrijf verschillende bedrijven die in het gebied gevestigd zijn. Een huisvuilverbrander levert bijvoorbeeld hun restproduct stoom aan chemieconcert Akzo Nobel, via pijpleidingen die het havenbedrijf aanlegt.

Investeringen in de infrastructuur wist Groningen Seaports te financieren met inkomsten uit de verkoop van grond en met leningen bij onder andere BNG Bank. Genee: 'Iedereen wilde heel graag dat de Eemshaven een succes werd. Het is in de jaren 70 aangelegd als een petrochemische haven op het moment dat de oliecrisis uitbrak. Daardoor heeft het ruim twintig jaar stilgelegen. Men was heel gretig om hier iets van de grond te krijgen. We hebben er goede marketingplannen en investeringsplannen opgezet. En we leverden boter bij de vis want we kwamen met klanten aan.'

'Dat moest wel, anders heb je financieel een enorme scheur in je broek', vult Post aan. 'Want je moet wel je rente op geleend kapitaal betalen. Op het hoogtepunt hadden we ruim 250 miljoen euro geïnvesteerd in infrastructuur. Upfront, dus zonder dat we klanten hadden. De gemiddelde ondernemer is zo ongeduldig als de pieten, dus we konden geen contracten ondertekenen en daarna de kade pas opbouwen. Dat duurt 2,5 jaar, daar gaat hij echt niet op wachten hoor. Je moest het lef hebben om die upfront investeringen te doen.' 

  Uitbreiding Eemshaven Zuid-Oost

Groei = groen
Delfzijl en Eemshaven liggen aan de rand van de Waddenzee, vorig jaar nog verkozen tot mooiste natuurgebied van Nederland. 'Dat stelt eisen aan de manier waarop je de havens runt', stelt Post. 'We zijn erg bezig met het evenwicht tussen economie en ecologie. Niet voor niets is de titel van de Havenvisie 2030 Groei = Groen. We gaan voor een combinatie van economische ontwikkeling en duurzaamheid, want duurzame groei is de beste basis voor de lange termijn. Havens op deze plekken hebben alleen toekomst als wij ons iets gelegen laten liggen aan de ecologie.' 'Maar het is ook een business-beslissing', stelt Genee, 'omdat wij hier allemaal bedrijven hebben die hun toekomst zien in de vergroening. Voor de chemische sector is vergroenen inmiddels een business case geworden. Hetzelfde geldt voor de activiteiten voor de energietransitie. In goed omgaan met je omgeving zitten veel marktkansen.'

Inmiddels is Groningen Seaports de trotse houder van het Europese Ecoports-label, waaraan een tweejaarlijks audit op duurzaamheidsprestaties is gekoppeld. Van de 1.200 havens in Europa zijn er maar vijf – waaronder Groningen Seaports – die dit label al vijf keer hebben kunnen verlengen. Het behalen van dit label was tien jaar geleden de start voor een nieuwe relatie met de natuur- en milieubeweging, de periode daarvoor was het vaak haat en nijd. Een mooi voorbeeld van de verbeterde samenwerking is Vopak, die een olieterminal wilde bouwen in de Eemshaven. Net op het moment dat de Waddenzee tot werelderfgoed was verklaard en er ook nog een olieramp was gebeurd in de Golf van Mexico. Post: 'We hebben toen vooraf aan de Waddenvereniging gevraagd onder welke voorwaarden zij daarmee akkoord zouden gaan. Zij hebben een eisenpakket opgesteld om de milieurisico's te verkleinen. Vopak moest daarvoor extra investeren, maar bespaarde aanzienlijk op juridische kosten en vertragingen door bezwaarprocedures. Vopak ging akkoord en de Waddenvereniging gaf een adhesiebetuiging.'

Oranje-groene stroom
Een belangrijke trekker voor nieuwe bedrijvigheid is de beschikbaarheid van energie uit natuurlijke bronnen, met name uit wind en zon. In Delfzijl ligt het (tot nu toe) grootste zonnepanelenpark van Nederland. En windenergie op land en op zee neemt hand over hand toe. Binnenkort is bijvoorbeeld Gemini Windpark klaar, met 150 windturbines een van de grootste offshore windparken van de wereld dat duurzame energie gaat leveren aan 785.000 huishoudens.

In een bedrijfsbrochure spreekt Groningen Seaports van de Eemshaven als 'grootste stopcontact van Nederland' dat interessant blijkt te zijn als vestigingsplaats voor datacentra: 'de grootste harde schijf van Nederland'. Google koos deze locatie niet voor niets voor zijn datahotel. Daarbij gaat het de onderneming om de combinatie van leveringszekerheid en de garantie van lokaal opgewekte duurzame energie: oranje-groene stroom.

En Google is daarin niet de enige. Post: 'De beschikbaarheid van die oranje-groene stroom is een vestigingsvoorwaarde geworden. Toen we die tendens zagen, realiseerden we ons dat hieraan een tekort zou kunnen ontstaan. Er zijn enorme discussies over windmolens, want iedereen vindt het belangrijk, maar not in my backyard. Wij hebben toen een hele zwik windmolens op ons eigen terrein geplaatst en zijn participant geworden in zonneweides en windmolenparken. Onder de voorwaarde dat wij binnen maximaal een jaar over die stroom kunnen beschikken als bedrijven daarom vragen. We helpen met de financiering maar dan mogen ze het niet in lange contracten vastzetten. Want als onze klanten die stroom nodig hebben, moeten we snel kunnen leveren.'

En zo zijn er meer kansen in het verlengde van de traditionele havenzaken, waarop Groningen Seaports drijft. Post, die dit najaar aftreedt als directeur van Groningen Seaports, verklapt het geheim van het succes: 'Havens is uiteindelijk altijd mensenwerk. Bij heel veel aspecten van havenontwikkeling is de persoonlijke klik die je hebt met je klanten, met je financierende bank, met je overheden, met de natuur- en milieuorganisaties, belangrijk. De keuze van een bedrijf voor hun vestigingsplaats is geen technocratische proces. Na het doorlopen van lijstjes met wensen en eisen komen er altijd twee beste plekken uit, en dan gaat de definitieve keuze over mensenwerk. Dat heeft ons ook altijd enorm gecharmeerd aan de banken die ons nu financieren, BNG Bank voorop. Natuurlijk zijn het zwaar zakelijke overeenkomsten. Maar er is met menselijkheid en wederzijds respect aan die overeenkomst gewerkt.'

Foto's: Groningen Seaports