Digitaliseer het hele financieringstraject

Kunnen banken en andere financiële instellingen duurzaamheidstransities versnellen? Een aantal koplopers uit de Duurzame Top 100 van Trouw geeft tips en vertelt hoe zij zelf verschil maken. In deel 3: Jan Willem Zwang.

De jury van de Trouw Duurzame 100 noemt Jan Willem Zwang 'een bezige bij' in de duurzame energiemarkt. Hij is actief met een breed pakket aan activiteiten.

Een paar voorbeelden. Zon inkopen van daken in je buurt kan via ZonneHub, een coöperatie, samen met Eneco opgezet. Evensnelladen plaatst voor elektrische auto's snelle laadpalen op zonne-energie. Greencrowd realiseert crowdfunding projecten in veel gemeenten, van Nunspeet tot Echt-Susteren en Amsterdam.

Meer expertise
Zijn advies aan financiële instellingen: 'Trek meer medewerkers aan met expertise op duurzaamheid, plus in de top een portefeuillehouder bij de Raad van Bestuur.' Een tweede kans die hij ziet voor banken en fondsen: complete digitalisering van het financieringstraject van duurzame projecten. Beide adviezen combineren zou zeker de energietransitie fors versnellen. Het oplossen van de onderbezetting plus de kansen van de nieuwe tijd aangrijpen bij elkaar betekent grote stappen kunnen maken.

Jan Willem Zwang (1971) heeft een bedrijfseconomische achtergrond en werkte op interim-basis voor energie- en afvalbedrijven. Hij kent de overheden goed en overziet de markt. 'In 2002 werd de energiemarkt vrijgegeven en ging ik als zzp'er aan de slag bij een start-up. In 2010 ben ik Greenspread begonnen, in 2012 Greencrowd. Fossiel was verreweg dominant en de overheid was zoekende', overziet hij. 'Vooral de laatste twee, drie jaar gaan de ontwikkelingen snel en beweegt de markt enorm. Shell ging razend snel om. Concerns als SUEZ en RWE gingen zelf een sticker duurzaamheid geven of hun zuinige energiepoot apart op de markt brengen.'

Toezichthouders veel scherper
Met partners zette Zwang verschillende labels in de markt die elkaar versterken. Vanuit het kleine kantoor in het Utrechtse Woudenberg wordt een ware marktplaats voor financiering van duurzame energieprojecten aangestuurd. De stichting Greencrowd financiert projecten via crowdfunding. Greenspread omvat alle advies-, ontwikkel- en exploitatieactiviteiten.

Crowdfunding is hot, maar zorgvuldig zakendoen staat bij Zwang voorop. 'Vijf jaar geleden waren we in Nederland de eerste partij die crowdfunding inzette in de duurzame energiemarkt. Nu introduceren wij het in België en we zien een groot verschil met toen. Toezichthouders zijn veel scherper geworden.'

Categorie cowboys
Langzaam maar zeker wordt crowdfunding een goed georganiseerde financieringsvorm, zegt Zwang. 'De regels van de AFM en anderen zijn steviger geworden, en terecht.' Naast professionele spelers zoals hij, onderscheidt hij twee andere categorieën: de groep met slechte projecten zonder kwade opzet, deels door onkunde. En er is de categorie cowboys die fraude plegen.

'Je moet altijd kritisch zijn en bezien of je je zorgplicht kunt verbeteren. Wie bij ons intekent heeft bedenktijd tot het moment dat het gezochte totaalbedrag is toegezegd en het project van start gaat. Dan pas wordt geld ingelegd. Wanneer wij een uitvraag doen, dan ben ik zelf de eerste die investeert. Om te laten zien dat ik persoonlijk in het project geloof. Het is niet voor niets dat wij nog geen enkele default kennen.' 

Lokale crowd in gemeente
Het rendement dat wij bieden ligt tussen de 4 en 6 procent. Bij doorsnee crowdfunding projecten van andere aanbieders ligt dit meestal tussen de 8 en 10 procent. Terwijl anderen afhankelijk zijn van crowdfunding, is deze methode voor ons maar één van de middelen om onze duurzaamheidsdoelen te bereiken.'

In zijn crowd ging in 2017 zo'n € 6,5 miljoen om. Zwang verwacht voor 2018 een bedrag van € 10 miljoen. 'Wij doen meer projecten dan op onze site staan. Zo vroeg de gemeente Grave ons te helpen bij een lokaal project, dat zij alleen wilde openzetten voor eigen inwoners. Prima natuurlijk, wij leveren dan graag expertise.' In dat geval kan de lokale crowd uitsluitend via de site van de gemeente terecht.   

Een bijzonder label in de uitstalkast van Jan Willem Zwang en zijn team heet 'Onze Clubkracht.' Daarbij wordt samengewerkt met Rabobank, Triodos Bank, Less Energy, vereniging Vitesse en de KNVB. Het Rijk heeft sinds 2015 voor een periode van zes jaar een bedrag gereserveerd van € 6 miljoen jaarlijks, bedoeld voor sportverenigingen.

Wie als club (tennis, hockey, voetbal, golf) investeert in zonnepanelen, LED-verlichting of andere energiebesparing kan subsidie aanvragen voor een deel van het bedrag. Zwang: 'Ons team kijkt van geval tot geval of bankinzet, crowdfunding of een combinatie van beide het beste is en neemt desgewenst de funding voor zijn rekening.' 

Stabiele kasstromen
Het motto van Jan Willem Zwang en zijn collega's: 'Een stabiele kasstroom genereren is belangrijker dan voor maximale winst gaan. We hebben brede ervaring op de energiemarkt, een goed overzicht van de hele keten. Zeker als het gaat om al dan niet complexe financieringsconstructies.'

'Wij vinden ons ook opinieleider, reageren vaak als eerste op nieuwe ontwikkelingen. Zijn kritisch als het moet. Een voorbeeld. SDE+, de nieuwe door de regering voorgestelde subsidieregeling, pakt ongunstig uit voor de belangrijke opgave om zoveel mogelijk gelijktijdig elektriciteit op te wekken en te verbruiken.' Grotere projecten en het terugleveren van elektriciteit aan het net krijgen teveel voordeel.

Alleen in bewezen technologie
'We leveren en gebruiken financiële modellen die heel herkenbaar zijn voor banken. Eigenlijk voeren wij dezelfde controles uit als zij doen', zegt Zwang. 'Bovendien investeren wij alleen in bewezen technologie, we betalen leningen terug uit de inkomsten van de projecten.'

'Een voordeel voor banken bij crowdfunding is dat zij minder eigen vermogen hoeven in te zetten om een project te financieren. Vaak investeert de crowd maar een klein deel van het totale bedrag, maar het kan nét een interessante verlichting betekenen voor de bank.'

Aanvragen voor financiering bestaan regelmatig uit een optelsom ('mandje') van kleinere deelprojecten. 'Kleinere banken hanteren momenteel een hogere ondergrens voor projectomvang dan eerst. Een reden is dat zij geen personeelsuitbreiding, nodig om een groot aantal projecten te begeleiden, wensen.' 

'Aan de andere kant verlagen de grote banken, die traditioneel pas interesse toonden bij miljoeneninvesteringen, juist hun ondergrenzen. Digitalisering helpt om naast grote, ook kleinere projecten te kunnen behappen. De ene bank is daar nu verder mee dan de ander. Hier ligt een grote kans om duurzaamheidsprojecten te versnellen.' 

In de toekomst voorziet Zwang veelbelovende toepassingen van blockchain, voorlopig met name business to business. In Woudenberg studeerden al vijf groepen studenten om de mogelijkheden op een rij te krijgen.

7.777 zonnepanelen op Zonnepark Vierverlaten. De stroom Hiervan wordt geleverd aan Noordelijk Lokaal Duurzaam (NLD), het Noordelijke energiebedrijf voor lokale energiecoöperaties, zoals Grunneger Power.

Hele traject digitaal krijgen
Eén van zijn voorstellen: met alle stakeholders online zijn die bij elkaar opgeteld de relevante aspecten op een rij hebben. Zij kunnen door afvinken de procedures enorm versnellen. 'Er zijn heel uiteenlopende partijen bij betrokken en het aantal benodigde regels, goedkeuringen, toestemmingen is fors toegenomen. De gemeente, de netbeheerder, de energieleverancier, de bouwer.'

'Vanzelfsprekend is het ook nodig om track records van iedereen na te gaan, en elkaar goed in de ogen te kijken. Maar deze transparante aanpak voorkomt ook fraude', voorziet hij. 'Ik denk dat bij financiers tien keer zoveel experts zich met vastgoed bezighouden dan met duurzaamheid. Waarom? Ze zijn dat nu eenmaal gewend.'