Gemeenten op weg naar duurzaamheid: Landgraaf

Afgelopen zomer bereikten diverse partijen onder leiding van de SER overeenstemming over het Energieakkoord voor duurzame groei. Ook gemeenten zijn hierin partij, via de VNG. Maar veel gemeenten hebben niet gewacht op de resultaten van de ellenlange onderhandelingen. Zij zijn al aan de slag en bereiken resultaten. B&G volgt een aantal gemeenten op hun weg naar duurzaamheid. Deel 4 in deze serie: Landgraaf.

Op zich is Freed Janssen wel te spreken over het Energieakkoord, maar eigenlijk is hij huiverig voor nota's en beleidsstukken die veel vergadertijd kosten, tijd die je ook aan concrete acties kunt besteden. Deze Limburgse wethouder is meer van: gewoon doen. 'Mijn frustratie zit hem vooral in het feit dat we met elkaar heel erg goed zijn om akkoord na akkoord te schrijven. In de praktijk komt daar vaak heel weinig van terecht. Er moet gewoon een drive zijn, een basishouding ten aanzien van duurzaamheid. Het Energieakkoord lijkt een stap in de goede richting, maar laten we vooral ook aanpakken.
Met elke stap kun je anderen weer enthousiasmeren en overtuigen, in plaats van steggelen over wat wel of niet in een akkoord moet. Soms gaat het stroef, maar je moet vasthoudend zijn in datgene wat je wilt, dan bereik je toch iets.'

Geen beleidsplan, wel acties
De gemeente Landgraaf, waar Janssen nu acht jaar wethouder is en daarvoor vier jaar gemeenteraadslid was voor een lokale partij, heeft geen duurzaamheidsbeleid op papier gezet. Het thema is niet, zoals bij veel andere gemeenten, opgenomen in het collegeakkoord. 'We hebben duurzaamheid niet verankerd in een beleidsstuk, wat niet wil zeggen dat wij er niets aan doen.

Het tegendeel is waar.' Janssen noemt het geleidelijk overstappen op led in de openbare verlichting, het afkoppelen van hemelwaterafvoer van het riool, energieprestatieadviezen aan bewoners, laadpalen voor elektrische auto's, milieuvriendelijke onkruidbestrijding en duurzaam materiaalgebruik bij de herinrichting van pleinen en parken. Er is opdracht gegeven voor een onderzoek om het raadhuis te verduurzamen, waarbij een externe partij de investeringen op zich neemt. Zonder financieel risico levert de gemeente zo toch een bijdrage aan CO2-reductie.

Elk project moet worden bevochten, want de gemeenteraad keert elk dubbeltje om. In deze tijden van bezuinigingen hebben duurzaamheidsinvesteringen bij de raad geen prioriteit, vanwege de daarmee gemoeide kosten. Maar voor het meest recente duurzaamheidsproject waarvoor Janssen zich heeft hardgemaakt, kreeg hij toch de handen op elkaar. En dus krijgt Landgraaf in de loop van dit jaar energieneutrale openbare verlichting. Via zonne panelen op daken van deelnemende bewoners wordt evenveel energie opgewekt als nodig is om alle straatlantaarns te laten branden. Daar ging nog wel het een en ander aan vooraf.

Aanhouder wint
Dat plannen voor nieuwe vormen van energiewinning vaak op hobbels stuiten, is goed te illustreren met het verhaal van Energiecentrale Abdissenbosch. Deze voormalige vuilstortplaats werd al in 2004 door de gemeenteraad aangewezen als locatie voor drie windturbines. 'Maar ze staan er nog steeds niet', verzucht Janssen. Omwonenden protesteerden: 'Men vindt duurzaamheid heel belangrijk, totdat het heel dichtbij komt. Dan stuit je op weerstanden. Dan kun je twee dingen doen: je legt je bij die weerstand neer of je zoekt toch naar een weg om draagvlak te vinden voor dat idee dat we eigenlijk met z'n allen hartstikke goed vinden.'

Het raadshuispein is duurzaam vernieuwd. naar mogelijkheiden voor verduurzaming van het raadhuis is onderzoek gedaan.

Ook bij de provincie stuitte Landgraaf op verzet, tot Janssens ergernis en verbazing: 'We hebben als overheid met elkaar een aantal doelen gesteld voor het terugdringen van CO2. En dan stuit je met dit dossier voor windenergie op barricades die door de provincie werden opgeworpen. Dat begrijp ik dan niet; we zouden brothers in arms moeten zijn. Bij de provincie prevaleerden RO-aspecten zoals zichtlijnen boven duurzaamheid.' Maar inmiddels heeft Janssen een medestander gevonden: 'Bij gedeputeerde Patrick van der Broeck bespeur ik gelukkig hetzelfde enthousiasme als het over duurzaamheid gaat. Hij heeft een aantal hobbels weggenomen wat het voor mij mogelijk maakt om door te pakken op dit dossier.'

Draagvlak creëren
De voormalige stortplaats is in beheer bij Bodemzorg Limburg, die zorg draagt voor de milieutechnische nazorg. De gemeente is verantwoordelijk voor het bestemmingsplan en de gebiedsinrichting. Een commerciële partner voor de windturbines wordt op den duur nog gezocht. Bij de selectie wordt zeker meegenomen welke compensatie er voor omwonenden mogelijk is.
Janssen: 'Dat zou kunnen door elke individuele aansluiting in Abdissenbosch een voordeel te geven in zijn eigen beurs. Maar je zou ook kunnen denken aan iets wat die gemeenschap deelt. Denk bijvoorbeeld aan een sportpark. Ik ben aan het onderzoeken wat er nodig is om een concreet verhaal te hebben als we naar de bewoners gaan. Zo wil ik voorwaarden creëren waarmee ik de bewoners van Abdissenbosch kan overtuigen.'

Het oorspronkelijke plan voor drie windturbines bij Abdissenbosch is gaandeweg verbreed tot meer dan alleen windenergie. In het wijkontwikkelingsplan, dat in nauw overleg met bewoners tot stand is gekomen, is de locatie opgenomen als Energiecentrale Abdissenbosch. Op dit moment is hier al winning van stortgas (gas uit gestort huisvuil), maar er zijn ook kansen voor zonne-energie. Freed Janssen kijkt soms met een jaloerse blik naar buurland Duitsland: ‘Daar zie je als je over de autosnelweg rijdt links en rechts enorme velden met zonnepanelen.’ Hij liet onderzoeken  of dit bij de windturbinelocatie ook mogelijk zou zijn. Het idee was om hier evenveel energie op te wekken als nodig is voor de openbare verlichting in Landgraaf: per jaar 1,5 miljoen kWh. Helaas bleek uit onderzoek dat een veld zonnepanelen op deze locatie nog niet rendabel zou zijn: vanwege de ligging zijn de kosten voor transport van de energie en beveiliging tegen vandalisme relatief hoog.

Via deze weg was energieneutrale openbare verlichting dus nog niet te realiseren. Maar het zonnepanelenplan hield de wethouder in de ban. En op een dag viel het kwartje. De benodigde 1,5 miljoen kWh is equivalent aan 560 daken met 25 vierkante meter PV-paneel per dak. Dus door 560 bewoners te vragen zonnepanelen op hun dak te plaatsen, kun je de openbare verlichting energieneutraal maken. De gemeente sluit hiervoor een lening bij BNG Bank, die via bijdragen van de bewoners met zonnepanelen wordt afgelost. Die bijdrage is lager dan de energiebesparing, dus de bewoners zijn voordeliger uit.

Janssen: 'Het bijzondere aan dit project is dat zonnepanelen ook bereikbaar worden voor mensen met een smalle beurs. Zij financieren het via het voordeel op hun energierekening.' Zodra dit plan in het voorjaar van 2013 door de gemeenteraad werd goedgekeurd, stroomden de aanmeldingen binnen. 'De telefoon stond roodgloeiend van mensen die dit wilden. Dat sterkte mij in mijn mening dat we hier een goed project hebben. De teller van vooraanmeldingen staat op ruim vijfhonderd.'

Inmiddels worden de technische en juridische zaken uitgewerkt en is een aanbesteding uitgeschreven voor het plaatsen van de panelen. Naast de aantrekkelijke lening bij BNG Bank is er vanuit Regio Parkstad financiële ondersteuning voor projecturen en inzet van een beleidsambtenaar. Als alle juridische haken en ogen zijn geslecht, begint de officiële oproep tot deelname. De zakelijke uitwerking is belangrijk voor Janssen: ‘Als iemand zijn dak ter beschikking stelt, dan moet hij verder geen problemen aan zijn hoofd hebben.’ Eind december zijn de ruim 500 belangstellenden geïnformeerd over de stand van zaken. Het project gaat sowieso door. ‘We kunnen de burgers nu niet meer in de steek laten.’

Krimpregio
Erik Dannenberg, wethouder in Zwolle, zei in een eerder interview in deze serie dat een krimpgemeente het gemakkelijker heeft op het gebied van CO2-reductie.  Wat vindt Freed Janssen van die uitspraak? 'Wij zitten inderdaad in een regio die aan het transformeren is. Ik ben blij dat we  niet meer in de kramp zitten van hemel en aarde bewegen om de krimp tegen te gaan. Dat houd je niet tegen. Ik zie het als een kans. Het woningbestand zal afnemen. Dat biedt letterlijk meer ruimte; de regio zal vergroenen. In die zin mag collega Dannenberg dan ook wel jaloers naar deze regio kijken. Een groene openbare ruimte is duurzamer dan een versteende omgeving. Maar het vraagt natuurlijk wel iets van een gemeente, want hoe meer openbare ruimte, hoe meer geld je nodig hebt om die openbare ruimte te onderhouden.'

Landgraaf staat er in de regio niet alleen voor. Parkstad Limburg heeft vorig jaar een akkoord gesloten voor energietransitie; de overgang van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen. In regionaal verband wordt momenteel onderzocht wat er mogelijk is om de doelstellingen te behalen. Voor de totale agglomeratie met 250.000 inwoners wordt berekend wat het potentieel is om woningen energiezuiniger of misschien zelfs energieneutraal te maken en wat er mogelijk is voor alternatieve energieopwekking. Op basis van die inventarisatie bekijken de afzonderlijke gemeenten hoe zij hun bijdrage kunnen leveren. 'We verbinden ons samen aan de doelstellingen en iedere gemeente neemt maatregelen waar zij volledig achterstaat. We beconcurreren elkaar niet, maar slaan de handen ineen, ieder op zijn eigen manier. Dat is de kracht van het concept.'

Twee termijnen heeft wethouder Janssen er inmiddels opzitten. En als hij het mandaat van de kiezer en zijn partij krijgt, gaat hij graag nog even door. Want er is nog werk aan de winkel en daarbij is zijn basishouding: 'Vastbijten en dan niet tevreden zijn met minder.'