Een appartement aardgasvrij: het kan wél

Dit voorjaar werd de gasmeter verwijderd uit de meterkast in het appartement van Erica en Kees. De driekamerwoning in de Amsterdamse Kolenkitbuurt gebruikt nu alleen nog elektriciteit. Verwarmen gebeurt met infraroodpanelen aan het plafond, warm water krijgen ze van een instant heater (een apparaat zo klein als een schoenendoos) en ze koken op een inductieplaat.

'We dachten dat het niet mogelijk was een los appartement aardgasvrij te maken', vertelt Erica. Toen ze een nieuwsbericht lazen met een speciale aanbieding namen ze direct contact op. Ze stuurden wat basisgegevens over hun woning en kregen een indicatie van de mogelijkheden en de kosten. Omdat hun woning al goed geïsoleerd is – het bouwblok uit 1952 is in 2006 grondig gerenoveerd – was de conclusie al snel dat het de investering waard is. Verwarmen, douchen en koken zonder aardgas kan wél.

All electric

De oplossing voor een aardgasvrij appartement is ontwikkeld door Thuisbaas, een dochteronderneming van Urgenda. Dit bedrijf heeft al veel ervaring met het energieneutraal maken van bestaande eengezinswoningen. 'Maar bij appartementen ligt dat lastiger', zegt directeur Wigger Verschoor. 'Die hebben vrijwel geen buitenruimte voor bijvoorbeeld een warmtepomp en het dak is van de VvE waardoor zonnepanelen moeilijk te organiseren zijn. In combinatie met inkoop van duurzame stroom is deze aardgasvrije oplossing een goede stap in de energietransitie.'

Toen de gemeente Amsterdam in september 2017 een subsidie van 5000 euro in het leven riep voor woningeigenaren die hun huis aardgasvrij willen maken, besloot Thuisbaas dit concept aan een groter publiek kenbaar te maken. Verschoor: 'Bijzonder aan die subsidie is dat het techniekneutraal is. Er zijn geen eisen gesteld voor bepaalde oplossingen en het maakt dus niet uit hoe je het doet, als je maar van het aardgas af gaat. Alleen hout stoken is niet geaccepteerd.'

Thuisbaas heeft een pakket samengesteld dat goed op maat te maken is voor appartementen. Inmiddels is het ook aangepast voor redelijk goed geïsoleerde tussenwoningen. 'Deze oplossing is vriendelijk in de voorinvesteringen', stelt Verschoor. 'En het is heel flexibel: als je gaat verhuizen koppel je de infraroodpanelen af en neem je ze mee. De installatie is makkelijk en de apparaten zijn klein zodat ze weinig ruimte in beslag nemen.' Inmiddels heeft Thuisbaas ongeveer vijftig huishoudens in Amsterdam die de stap gaan zetten. Thuisbaas maakt het plan, levert de materialen met inkoopkorting en zorgt voor de hele installatie. De woningeigenaren doen zelf een subsidieaanvraag bij de gemeente. 'Je moet er even voor gaan zitten, maar het is goed te doen', zegt Erica. Ook de aanvraag voor aanpassingen in de meterkast doen de bewoners zelf. Vaak moeten er extra elektrische groepen worden geplaatst en de gasmeter moet worden verzegeld of verwijderd.

Latent duurzaam

Erica en Kees hebben de definitieve toezegging van de subsidie niet afgewacht, zo graag wilden ze aan de slag. Ze hadden gespaard en konden zo de benodigde 12.000 euro voorfinancieren. Met de subsidie en een vergoeding voor het afkoppelen van de gasmeter worden de eigen kosten zo'n 7.000 euro. Ze verwachten dat hun elektriciteitsrekening (uiteraard met groene stroom) op hetzelfde niveau blijft als de oude energierekening (voor gas en elektriciteit): zo'n 50 euro per maand. Maar het is ze niet om het geld te doen, het gaat om de duurzaamheid én ze houden van pionieren. Een vriend stuurde ze een mail 'bedankt namens Groningen', een extra voordeel waar ze niet eens zo bij stil hadden gestaan.

'Wij zijn latent duurzaam', antwoordt Erica op de vraag waarom zij als een van de eerste Amsterdammers hun bestaande appartement gasvrij wilden maken. Ze wonen bewust in een relatief kleine, goed geïsoleerde woning. Erica koopt haar kleding altijd tweedehands: 'Er zijn al genoeg spullen op de wereld.' Daarnaast zijn Erica en Kees altijd in voor vernieuwing. Hun huwelijk fungeerde vijf jaar geleden bijvoorbeeld als testcase om te onderzoeken hoe ambtelijke processen handiger kunnen; een experiment binnen het programma ambtenaar 2.0.

Over de infraroodpanelen hadden Erica en Kees van tevoren nog wel wat twijfels: is dat wel behaaglijk genoeg? Ze gingen het bekijken in voorbeeldopstellingen en durfden het aan. Infrarood verwarmt de mensen en niet de ruimte. 'Ik ben nogal een koukleum', zegt Erica, 'maar het is echt warm genoeg hier. De witte panelen vallen bijna niet op aan het plafond, want zo vaak kijk je niet naar boven. Met een app is elk paneel afzonderlijk te bedienen. Ook het koken op inductie gaat erg goed: een pannetje water is in mum van tijd heet.'

Innovatie stimuleren

De Amsterdamse subsidie is voor dit soort koplopers ingesteld. Zelf is Amsterdam hiermee ook koploper, want er is nog geen andere gemeente met zo'n subsidie. Wel zijn er diverse aantrekkelijke leningen voorhanden. Cor Lighthert, secretaris van het programma Amsterdam Aardgasvrij, vertelt dat de gemeente er bewust voor kiest om met subsidie mensen te stimuleren en te inspireren. 'Het maakt het voor mensen die twijfelen of ze hun woning aardgasvrij willen maken net dat beetje aantrekkelijker. Op die manier ontstaan er in buurten door de hele stad voorbeelden van hoe het kan. Bovendien willen we de markt uitdagen om goede instrumenten te ontwikkelen.'

Inmiddels hebben al veel woningeigenaren een aanvraag ingediend. Dat heeft de afhandelingstermijn iets vertraagd, maar de bodem van de subsidiepot is nog niet in zicht. Daarnaast zoekt de gemeente andere vormen voor financiering van de energietransitie. In een city deal zijn bijvoorbeeld afspraken gemaakt met woningcorporaties, netbeheerder en energiebedrijf om gezamenlijk hele wijken aan te pakken. Daarbij is het de kunst om planningen en investeringen op elkaar af te stemmen.

Wigger Verschoor hoopt dat meer gemeenten zo'n subsidie om woningen aardgasvrij te maken in het leven roepen. 'Innovatie is makkelijk voor mensen met een flinke portemonnee. Maar voor de veel grotere groep mensen met een lager inkomen, die vaak in kleinere woningen wonen, is het lastiger. Het subsidiebedrag mag eventueel wat lager zijn, maar een kleine ondersteuning kan mensen echt over de streep helpen.'

Een warm loket

Geld is niet de enige weg naar een aardgasvrij Amsterdam. Maaike Vallenduuk van het team Aardgasvrij vertelt over de informatievoorziening voor Amsterdammers. Wie de gemeente belt met vragen over aardgasvrij wonen, krijgt direct iemand aan de lijn die echt van wanten weet. 'Met een warm loket willen we mensen enthousiast maken om onderzoek te doen naar de specifieke mogelijkheden in hun woning. Als je je erin verdiept en even belt met een deskundige, zie je dat er meer mogelijk is dan veel mensen denken.'

Erica en Kees zijn blij met hun gasvrije woning. Bang voor de wet van de remmende voorsprong zijn ze niet: 'Als pioniers loop je het risico dat je door de technische ontwikkelingen wordt ingehaald. Maar moet je daar op blijven wachten? Je moet op een gegeven moment instappen.' Inmiddels kijken zij alweer verder hoe ze de benodigde hoeveelheid stroom geheel zelf duurzaam kunnen opwekken en hun appartement dus nul-op-de-meter kan worden. Ze overleggen met hun VvE over zonnepanelen op het dak, maar vanwege het vrij grote verloop in het appartementencomplex is dat lastig. Andere opties zijn een mobiel zonnepaneel dat afwisselend op het voor- en het achterbalkon kan staan of folie op de ramen dat zonne-energie kan omzetten in elektriciteit. Intussen werken ze mee aan open dagen en tv-programma's. Ze vertellen graag over hun aardgasvrije woning om meer Amsterdammers over de streep te halen de gasmeter de deur uit te doen.

Foto's: Thuisbaas